पाठशाला

• सुरेन्द्र देवकोटा

पाठशालाको रित्तो आँगनमा

कसले पकाइरहेछ परिवर्तनको परिकार?

पोतेर खरानी रंग

कसले रंगाइरहेछ चेतनाको घर ?

खनेर खलियानको बाटो

कसले देखाइरहेछ प्रवास रहर ?

कसले चलाउँदैछ छुरा

नानीहरूका कलिला हत्केलामा

र चिर्दैछ तिनीहरूका भाग्यरेखा ?

कसले लगाउँदैछ

नानीहरूका आँखामा

डाक्टर र इन्जिनियरको गाजल ?

किन भरिँदैछ

तिनीहरूका मस्तिष्कमा

अनुशासन भन्ने निषेधको हिउँ ?

कसरी उम्रिरहेछ

नानीहरूको ओठओठबाट कृतिम संस्कृति ?

र बाध्य छन्

डलरको साँङ्लोमा

आफैंलाई दास बेच्न तिनका बाबुहरू ?

किन ढाकिरहेछ उनीहरूका गुलाबी आँखामा

मरुभूमिको बालुवाको धुलो ?

कसले सिकायो नानीहरूलाई

रातलाई दिन भन्न

र साँझलाई बिहान ?

दुईचार थान

जुनकिरी उडेकै हुन्

बाँसको लिङ्गोमा

बलेकै हो एकजोर आकाशे दियो

बादलको घुम्टोभित्र

ताराहरू चम्किएका पनि हुन्

उल्काहरू झरेका पनि हुन्

उज्यालै भएको चाहीँ होइन ।

उज्यालोमा त झ्यालढोकाबाट

ह्वारह्वार पस्नु पर्छ घाम

र हाम्रो भान्सासम्मै पुग्नुपर्छ उज्यालो

नानीहरूका मनमनमा लाग्नु पर्छ घाम

पाठशालामा किताब होइन

पढाइनु पर्छ उज्यालो ।

रहर छ मलाई

नानीहरूको प्वाँख

आफै उम्रदै गरेको हेर्न

तिनका हत्केलामा आफै कोरिदै गरेका

धर्साहरू पढ्न

उतारेर तिनका आँखामा गडेको त्रास

उडून स्वतन्त्र, शान्त

पुतली उडान ।

हजुरबुबाको दौराको फेर समातेर

सिकून नानीहरूले प्रातः भ्रमण

हजुरआमाका कथामा डुल्दै

आमाको लोरी निदाउँन् ।

नानीहरूले सिकून

आफ्ना आमाबाबुबाट

बिहानीको पहिलो गीत

र पाठशालाबाट शुरु होस्

उज्यालोको अभियान ।